Mantelzorg: het risico dat je jezelf helemaal vergeet
Mantelzorg gaat verder dan af en toe een handje helpen. Het betekent vaak dag in, dag uit klaarstaan voor een naaste. Dat vraagt heel veel van je. Je zorgt uit liefde, maar merkt niet hoe je langzaam uitgeput raakt. Tot het te laat is. Hoe herken je de signalen van overbelasting als mantelzorger en hoe zorg je ervoor dat je jezelf niet op de laatste plaats zet?
Zelf weet ik wat het is om mantelzorger te zijn. In 2012 begon mijn moeder erg vergeetachtig te worden. Het bleek dementie. Mijn band met mijn moeder was heel goed. Ze was er altijd voor mij geweest en nu wilde ik er voor haar zijn. Dat ging goed in de eerste jaren, maar naarmate de tijd vorderde, werd de zorg intensiever. Na een nare val van de trap werd duidelijk dat mijn moeder niet meer met mijn vader alleen thuis kon blijven wonen. Er moest professionele zorg thuis geregeld worden. Toen alles was geregeld, dacht ik met een gerust hart op skivakantie te kunnen gaan.
Verkeerde loyaliteit
De zware belasting gedurende 9 jaar (mijn moeder overleed in 2021) eiste een hoge tol. Ik was zo moe van alles. Mensen begrepen wel dat ik me niet goed voelde en dat ik verdrietig was vanwege het overlijden van mijn moeder, maar dat was het niet alleen: ik was volledig overprikkeld en doodop. Alles in mij schreeuwde om rust, maar daar was geen ruimte voor. Mijn vader ging verder achteruit; hij belandde in het ziekenhuis, ook door een val. In het ziekenhuis schreeuwde hij moord en brand dat hij naar huis wilde. Hij was onmogelijk voor mij en de verpleegsters, ik moest hem wel naar huis halen. Het proces van intensieve zorg regelen begon weer van voor af aan. En weer stond er iemand anders op de eerste plaats en niet ik.
Het lastige met mantelzorg is dat je hier niet altijd vrij voor kiest. Je doet dit vaak uit loyaliteit aan je ouders, zij hebben immers jaren voor jou gezorgd? Ook ben je ervan overtuigd dat niemand anders deze taak kan oppakken. Zo hou je jezelf op een plek waar je misschien eigenlijk niet wilt zijn. Ik zocht een uitweg en ging solliciteren. Want als ik meer van huis zou zijn, hoefde ik minder te zorgen voor mijn ouders. Dacht ik. In de praktijk leverde het nog meer stress op. Ik had rust en hulp nodig, maar gunde mezelf dat niet. Goed zorgen voor een ander ging me blijkbaar beter af dan goed zorgen voor mezelf.
“Goed zorgen voor een ander ging me beter af dan goed zorgen voor mezelf.”
Waarom ‘even doorbijten’ niet werkt
Veel mantelzorgers denken: even doorzetten, het komt wel goed. Maar dat is gevaarlijk. Mantelzorg heeft geen duidelijke kop en staart: je weet niet hoe lang de zorg nodig is. Dat blijkt wel uit mijn verhaal want ‘as we speak’ ben ik nog steeds mantelzorger. De stand van zorgen voor een ander wordt – als je niet oppast – de normale stand.
Mantelzorg kan heel stressvol zijn. En langdurige stress heeft gevolgen. Slecht slapen, oververmoeid zijn, in de overdrive gaan: als je niet oppast raak je overspannen of kom je terecht in een burn-out. Na de periode van langdurige zorg voor mijn moeder kwam ik in een burn-out terecht. Ik kon bijna niks meer en was op. Ik viel kilo’s af, was vaak ziek, angstig en somber. Hoeveel ik ook om mijn ouders gaf en het goed wilde doen; het is een te hoge prijs om te betalen.
Hoe voorkom je dat je burn-out gaat door mantelzorg?
Veel mantelzorgers voelen zich schuldig als ze aan zichzelf denken. Maar goed voor jezelf zorgen is geen luxe, het is noodzakelijk. Mijn burn-out heeft me dat geleerd. De mantelzorg heb ik anders georganiseerd. Ik ga nu nog twee keer per week langs bij mijn vader en regel verder alles achter de schermen. De dagelijkse zorg heb ik uitbesteed aan 4 lieve dames. Inmiddels heeft hij dat ook geaccepteerd. Ik voel daardoor niet meer die zware last op mijn schouders.
Hier zijn wat praktische tips die ik je kan geven als je zelf mantelzorger bent:
- Accepteer hulp: je hoeft het niet alleen te doen. Vraag ondersteuning aan familie, vrienden, buren of professionele zorgverleners.
- Stel grenzen: het is oké om nee te zeggen. Bepaal wat je kunt en wilt doen zonder jezelf te verliezen. Vraag anderen uit je directe omgeving om je te helpen om die grenzen ook te bewaken.
- Plan tijd voor jezelf: maak bewuste keuzes om te ontspannen en op te laden. Dit kan een wandeling zijn, een hobby of simpelweg even niets doen.
- Praat erover: zoek steun bij anderen, zoals lotgenoten of een coach die je helpt om balans te vinden.
